Rondjes draaien op de duurste rotonde van Nederland
Het zal ergens rond 2012 geweest zijn dat ik een teamleider van het Aanmeldpunt Huiselijk Geweld en Kindermishandeling (AMHK), tegenwoordig bekend als Veilig Thuis, in de gordijnen joeg door te stellen dat het AMHK kindermishandeling in stand houdt. Nadat de rust was teruggekeerd, konden we over mijn stellingname een serieus gesprek voeren waarbij ik veel bijval kreeg van collega’s.
Auteur: Quirien Houweling
Onlangs kwam ik er tijdens een gesprek met een wetenschapper achter dat wat wij destijds bespraken inmiddels bekend staat als ’de duurste rotonde van Nederland’. Een treffende en pijnlijke metafoor, want kennelijk lukt het maar niet om dit patroon te doorbreken. In mijn eerste blog over de impasse in de jeugdbeschermingsketen heb ik geschetst hoe het risicodenken het welzijn van kinderen bedreigt omdat het ouders en kinderen van ons vervreemdt terwijl we juist nabij willen zijn. In dit tweede deel van het drieluik wil ik jullie in vogelvlucht meenemen over de duurste rotonde van Nederland. Deze ‘rotonde’ vormt wat mij betreft een belangrijk aangrijpingspunt voor het doorbreken van de huidige vastgelopen jeugdbeschermingsketen.
De rotonde in 7 stappen
Stel een gezin wordt al langer besproken in een lokaal netwerk. Dat kan een zorgnetwerk in de wijk zijn of een zorgoverleg in en om de school. Het maakt niet uit. Vanuit deze bespreking komen zorgen naar voren over de ‘veiligheid’. Welke dat precies zijn, doet er voor deze uitleg niet toe. We zitten nu in stap 1.
De zorgen nemen in de loop der tijd toe en er wordt een melding gedaan bij Veilig Thuis (stap 2). Let op: belangrijk neveneffect van deze melding is dat het netwerk aan professionals van waaruit gemeld is in de meeste gevallen niets meer doet aan ondersteuning, in afwachting van de bevindingen van Veilig Thuis.
Veilig Thuis gaat op een bepaald moment aan de slag met de melding (stap 3) en probeert in contact te komen met het gezin. Ze gaan bellen, schrijven brieven en gaan op huisbezoek. Uiteindelijk komt Veilig Thuis tot haar conclusies. In veel gevallen is de conclusie dat er weliswaar zorgen bestaan, maar dat die beperkt zijn en dat het gezin open staat voor begeleiding. Veilig Thuis sluit het dossier en schaalt af naar het lokale netwerk (Stap 4); meestal is dat het netwerk waar de melding vandaan komt.
Terug naar de start
In het lokale netwerk fronst men de wenkbrauwen. Ze hebben nu de regie op een casus (veiligheid gerelateerd) die door Veilig Thuis is afgeschaald. Sinds de dag van de melding aan Veilig Thuis heeft dit lokale netwerk niets meer gedaan aan concrete begeleiding en ondersteuning. En de melding zelf heeft de vertrouwensrelatie met het gezin natuurlijk geen goed gedaan.
Maar goed, de zaak is weer terug, dus het lokale team gaat aan de slag (stap 5) en probeert in contact te komen met het gezin. Dit lukt maar moeilijk. Maar omdat het hier veiligheidscasuïstiek betreft (want afgeschaald door Veilig Thuis) wordt het gezin in het lokale netwerk regelmatig besproken (stap 6). Vanuit deze bespreking nemen de zorgen over de ‘veiligheid’ in de loop der tijd toe en volgt er dus weer een melding[1] bij Veilig Thuis (stap 7). Waarmee het rondje over de rotonde compleet is en we terug zijn bij start.
Hoge maatschappelijke kosten
Zo’n rondje over de rotonde duurt doorgaans zes tot twaalf maanden. Al die tijd wordt er niet of nauwelijks energie gestoken in het daadwerkelijk helpen van het gezin en in veel gevallen loopt de vertrouwensrelatie tussen het lokale netwerk en het gezin ernstige schade op. Neem daarbij in herinnering (zie mijn eerste blog) dat veel meldingen aan Veilig Thuis geen geweld of kindermishandeling als grondslag hebben[2]. In de kern gaat het veelal gaat over pedagogisch onvermogen bij ouders maar door ons risicodenken blijft de onderliggende hulpvraag vaak onbeantwoord.
De duurste rotonde van Nederland kost niet alleen veel geld door het enorme circuit aan overleg en regie. De werkelijke maatschappelijke kosten zijn veel hoger. Deze ontstaan door een systeem dat mensen niet helpt maar beoordeelt en veroordeelt en zo ook hun wantrouwen naar instanties voedt. En een melding kan natuurlijk wel degelijk consequenties hebben. Kinderen worden uit huis geplaatst, dat is een zeer ingrijpende interventie die nu te makkelijk wordt ingezet. Tijdens ‘het rijden over de rotonde’ is immers niets gedaan aan de onderliggende oorzaken. Kinderen en hun ouders zijn beoordeeld en veroordeeld maar niet geholpen.
Pijnlijk
Dit patroon bestaat al minstens vijftien jaar, een pijnlijke constatering. Want aan de intentie van betrokken professionals of organisaties ligt het echt niet. Het is de gecumuleerde uitkomst van een systeem (wetgeving – meldcode – meldpunten – discours en handelingsrepertoire) dat we met heel veel energie en overtuiging hebben opgetuigd. En met succes, want het is een systeem dat inmiddels zichzelf voedt, wat betekent dat het nog veel meer energie gaat kosten om het weer af te tuigen. Hoe we hier mee om kunnen gaan? Daar kom ik graag op terug in mijn volgende blog.
[1] Volgens de cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) bestaat ongeveer 38 procent van alle meldingen bij Veilig Thuis uit hermeldingen. Een hermelding verwijst naar een melding over een gezin of persoon die eerder bekend was bij Veilig Thuis, maar waarvan de eerdere casus inmiddels was afgesloten.
[2] Minder dan 1% van de meldingen VT leidt tot een onderzoek van de Raad voor de Kinderbescherming
Recente reacties